ΛΑΖΑΡΙΝΕΣ ΣΤΗΝ ΜΙΚΡΟΠΟΛΗ

ΛΑΖΑΡΙΝΕΣ ΣΤΗΝ ΜΙΚΡΟΠΟΛΗ

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΥΛΑ ΚΑΡΝΕΤΣΗ

Σάββατο του Λαζάρου σήμερα.

Η άνοιξη μπήκε για τα καλά, με τις εναλλαγές της και τις εκπλήξεις της. Κάθε μέρα έρχεται με διαφορετική διάθεση. 
Εκεί που βγαίνει ο ήλιος και τον χαιρόμαστε, εκεί έρχονται και τα σύννεφα με ψιχάλες και μπόρες ξαφνικές. Την μια ζέστη πολλή για την εποχή, την άλλη ψυχρούλα.
Όπως και νάναι , η άνοιξη είναι άνοιξη, είναι πανέμορφη και μας αρέσει
.

Η φύση, στα καλύτερά της. Η Μικρόπολη πανέμορφη, καταπράσινη, με όλα τα χρώματα και τα αρώματα της άνοιξης. Όλα ολάνθιστα, όλα καταπράσινα, όλα πεντακάθαρα και ασπρισμένα, έτοιμα για την μεγάλη γιορτή της Ανάστασης.

Προάγγελος της μεγάλης Ανάστασης, η ανάσταση του Λαζάρου.

Η ανάσταση του Λαζάρου, είναι από τα γεγονότα που συγκίνησαν πολύ την ψυχή των χριστιανών  και την γιόρταζαν παντού με διάφορα έθιμα  και τελετουργίες ανάλογα με την περιοχή. Βασικό έθιμο και σχεδόν παρόμοιο στις περισσότερες περιοχές, είναι τα κάλαντα του Λαζάρου και οι ΄΄ Λαζαρίνες΄΄, που δυστυχώς στα μέρη του τόπου μας τείνει να εξαφανιστεί, όπως εξαφανίστηκε στην Μικρόπολη, πολλά χρόνια πριν.
Όσο περνούν τα χρόνια ακούγονται όλο και λιγότερο τα κάλαντα του Λαζάρου. Το έθιμο έχει αρχίσει να παραδίδεται στη λησμονιά

Το φαινόμενο ενός εθίμου που υποχωρεί δεν είναι μοναδικό. Υπάρχουν, όμως ευτυχώς, μερικές απόμερες γωνιές της ελληνικής υπαίθρου, εκεί όπου ο χρόνος κυλά πιο αργά και η εξέλιξη δεν ταυτίζεται με την υιοθέτηση όλων των εισαγόμενων συνηθειών και  εκεί τα πράγματα βρίσκονται πιο κοντά στις γνήσιες εκφράσεις της γήινης και εθιμικής ζωής .

Σε κάθε περιοχή του τόπου μας το έθιμο παράλλαζε

Αλλού τραγουδούσαν μονάχα τα μικρά κοριτσάκια, αλλού οι κοπέλες που ήταν της παντρειάς, σε άλλα μέρη ομάδες αγοριών.

Το ομοίωμα του Λαζάρου που σε πολλά μέρη κρατούσαν τα παιδιά, αλλού ήταν ένα πάνινο κουκλάκι, αλλού ήταν τσολιάς (Κόρινθος),  σε άλλες περιοχές αντιστοιχούσε σε ένα σταυρό, ένα στεφάνι ή ακόμα και μια τρυπητή κουτάλα (Σκύρος), ή μια σκούπα (Ξάνθη),ντυμένη με πολύχρωμα κουρέλια και λουλούδια ή έναν στολισμένο κόπανο.

Στα χωριά της Ηπείρου, τ' αγόρια τραγουδούσαν κρατώντας κουδούνια και γιαταγάνια, ενώ στην Κύπρο, γινόταν κανονική αναπαράσταση, με ένα από τα παιδιά της ομάδας να παριστάνει τον Λάζαρο, στολισμένο με κίτρινα άνθη, που ξάπλωνε πάνω σε ένα νεκροκρέβατο, στολισμένο και αυτό με κίτρινα λουλούδια και πράσινα φύλλα και σηκωνόταν όταν η ομάδα που τον ακολουθούσε, έλεγε το ΄΄Λάζαρε δεύρο έξω΄΄.

Σε άλλα μέρη τα αγόρια, γυρνούσαν από σπίτι σε σπίτι και έκαναν τους ΄΄Αγερμούς΄΄, τραγουδούσαν τα΄΄ Λαζαρικά΄΄, έχοντας τυλιγμένο σε ένα άσπρο σεντόνι ένα από τα αγόρια της παρέας, που παρίστανε τον Λάζαρο, όπως στην γειτονική μας Χαριτωμένη.

Στην Θράκη, την ημέρα αυτή, οι νοικοκυρές ζυμώνουν το πρωί ΄΄Λαζάρηδες΄΄ ή ΄΄Λαζαράκια΄΄, δηλαδή κουλούρια με ανθρώπινη μορφή, που συμβολίζει την ψυχή του Λαζάρου. 

Σε πολλά επίσης χωριά της Θράκης, κορίτσια με κόκκινα φορέματα οι ΄΄ Λαζαρίνες΄΄ γυρίζουν κρατώντας κούκλα ή κόπανο ή ρόκα τυλιγμένη με πολύχρωμα κουρέλια, ή πανέρι στολισμένο με λουλούδια, χτυπούν τις πόρτες των σπιτιών τραγουδώντας :

Βάγια Βάγια του Βαγιού

τρώνε ψάρια και κολιό

και την άλλη Κυριακή

τρών' το κόκκινο αβγό

Οι παραλλαγές των τραγουδιών με τα οποία οι Λαζαρίνες  χαιρετίζουν το θαύμα της Ανάστασης του Λαζάρου, είναι αρκετές, φαινόμενο που αποδεικνύει την πλατειά απήχηση που είχε το γεγονός στην λαική ψυχή.

Χαρακτηριστικό είναι το:

Ήρθε ο Λάζαρος ήρθαν τα Βάγια

ήρθε η Κυριακή που τρων τα ψάρια

Βάγια Βάγια και Βαγιώ

τρώνε ψάρι και κολιό

και την άλλα Κυριακή

τρώνε το ψητό τ' αρνί

όπως επίσης το...

 Πες μας Λάζαρε τι είδες

εις τον Άδη που επήγες.

Είδα φόβους, είδα τρόμους,

είδα βάσανα και πόνους.

Δώστε μου λίγο νεράκι

να ξεπλύνω το φαρμάκι,

της καρδούλας μου το λέω

και μοιρολογώ και κλαίω.

Του χρόνου πάλι να΄ρθουμε

με υγεία να σας βρούμε

και ο νοικοκύρης του σπιτιού

χρόνια πολλά να ζήσει

να ζήσει χρόνια εκατό

και να τα ξεπεράσει 

Μια άλλη εκδοχή του παραπάνω είναι το...

Είδα φόβους είδα τρόμους

είδα βάσανα και πόνους

δώστε μου λίγο νεράκι

να ξεπλύνω το φαρμάκι

της καρδίας των χειλέων

και μη με ρωτάτε πλέον 

Στα ΄΄Λαζαράκια΄΄ έδιναν το σχήμα ανθρώπου σπαργανωμένου και στην θέση των ματιών έβαζαν δύο γαρίφαλα. 
Στην Κω οι αρραβωνιασμένες, έπλαθαν ένα λαζαράκι σε μέγεθος μικρού παιδιού, γεμισμένο με χίλια καλούδια και κεντημένο σχεδόν σαν τις κουλούρες του γάμου, για να το στείλουν στο γαμπρό. 
Τα Λαζαρούδια πολλές νοικοκυρές τα γέμιζαν με αλεσμένα καρύδια, αμύγδαλα, σύκα, σταφίδες, μέλι και πρόσθεταν πολλά μυρωδικά.
Παλαιότερα, την ημέρα αυτή κανένας γεωργός δεν πήγαινε στο χωράφι του να εργασθεί, γιατί πίστευαν, πως ότι έπιανε θα μαραινόταν.
Επιτρέπονταν μόνο η συγκέντρωση ξερών κλαδιών (τα ΄΄τσιρπιά΄΄ όπως λέγαμε στην Μικρόπολη) για το άναμμα του φούρνου την Μεγάλη Εβδομάδα, για το ψωμί, τα τσουρέκια, τα κουλούρια και το κατσίκι.

Ο Γ.Α.Μέγας στις ΄΄Ελληνικές γιορτές και έθιμα της λαικής λατρείας΄΄, παραθέτει για την μέρα τούτη:
Ο Λάζαρος,( κοινώς φτωχολάζαρος) είναι μορφή συμπαθητική στο λαό. Είχε βέβαια την εξαιρετική τύχη να είναι φίλος του Ιησού και πεθαίνοντας να αναστηθεί από τον Κύριο, αλλά η ανάμνηση όσων είδε και γνώρισε στην κατοικία των νεκρών, πρέπει να χάραξε ανεξίτηλα στην ψυχή του τον φόβο και τον τρόμο. Για αυτό ο λαός φαντάστηκε τον Λάζαρο, μετά την ανάστασή του ΄΄αγέλαστο΄΄. 
Σύμφωνα με την παράδοση, σ΄όλη την δεύτερη ζωή του δε γέλασε ποτέ και μόνο μια φορά χαμογέλασε, σαν είδε στο παζάρι ένα χωρικό  να κλέβει με τρόπο μια στάμνα απ΄το σταμνά κι ύστερα να το κόβει λάσπη.
΄΄Βρε τον ταλαίπωρο, λέει χαμογελώντας ο Λάζαρος. Για ιδές πως φεύγει με το κλεμμένο σταμνί. Ξεχνάει ότι και αυτός είναι ένα κομμάτι χώμα, όπως το σταμνί. Τόνα χώμα κλέβει τ΄άλλο .
Μα δεν είναι να γελούν κι οι πικραμένοι;  

Το έθιμο των Λαζαρίνων, εκτός από το ότι αναγγέλει την Ανάσταση του Λαζάρου, αναγγέλει και το ξύπνημα, την ανάσταση της φύσης και τον ερχομό της άνοιξης. Ένα έθιμο συμβολικό, που αρωματίζει την ζωή με ελπίδα και υμνεί την ανάσταση και την άνοιξη της ψυχής και της πλάσης, του ανθρώπου και της φύσης. Ένα έθιμο, με ρίζες αρχέγονες, αρχαιοελληνικές, όσο και χριστιανικές και είναι κρίμα να χαθεί στις μέρες μας, μετά από χιλιάδες χρόνων επιβίωσης στη ζωή και στις παραδόσεις του λαού μας.

Το έθιμο αυτό, κατά πολλούς, έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα. Κάποιοι υποστηρίζουν οι ρίζες του εθίμου των Λαζαρίνων, βρίσκονται στην γιορτή των αρχαίων Ανθεστηρίων. Άλλοι υποστηρίζουν ότι βρίσκονται στον θάνατο και την ανάσταση του Άδωνη και κάποιοι άλλοι, στην άνοδο της Περσεφόνης κάθε άνοιξη στον επάνω κόσμο.
Παρόμοια έθιμα, βρίσκουμε στους χριστιανικούς λαούς της Ανατολής, στους Βούλγαρους, στους Σέρβους, στους Ρουμάνους και στους Αλβανούς.

Στην Μικρόπολη, τα χρόνια τα παλιά, η μέρα του Λαζάρου γιορτάζονταν με τραγούδια και χορούς.

Έβγαιναν χωρισμένες σε τετράδες, οι κοπελιές του χωριού , ντυμένες ΄΄Λαζαρίνες΄΄  με στολές παραδοσιακές, στολισμένες με πολύχρωμα μαντήλια . Έπαιρναν σβάρνα τα σοκάκια και τα καλντερίμια, περνούσαν από σπίτι σε σπίτι, έμπαιναν στις αυλές, χόρευαν και τραγουδούσαν, κρατώντας στα χέρια ανά  δύο  ένα καλαθάκι στολισμένο με κάθε λογής λουλούδια πού είχαν μαζέψει από τους κήπους και τους αγρούς . Έλεγαν τα κάλαντα του Λαζάρου, μα και παινέματα για τον νοικοκύρη του σπιτιού και τραγούδια που προμήνυαν την ανάσταση.

Οι νοικοκυρές, που είχαν καθαρίσει τα σπίτια τους από την προηγούμενη, τις κερνούσαν νηστίσιμα καλούδια  και γέμιζαν τα καλαθάκια τους με αυγά άσπρα, για να τα βάψουν την λαμπρή, μα και αλεύρι για τα τσουρέκια.

Ξύπνα Λάζαρε και μην κοιμάσαι

ήρθε η μάνα σου από την πόλη

σούφερε χαρτί και κομπολόι

οι κοτίτσες σας αυγά γεννούνε

οι φωλίτσες σας δεν τα χωρούνε

δώστε και σε μας να τα χαρούμε

και του χρόνου

 ακούγονταν σε όλες τις γειτονιές 

Το χαρακτηριστικό όμως τραγούδι της Μικρόπολης, που τραγουδούσαν και χόρευαν οι Λαζαρίνες ήταν αυτό που ανήγγειλε την Πασχαλιά. 

Ήρθε πάλι η Πασχαλιά

Πασχαλιά πασχαλιά

Με λουλούδια με χαρά

Και με κόκκινα αυγά.

Τι φορέματα καλά,

τι τραγούδια τι χαρά

Πασχαλιά Πασχαλιά.

Με αυγό και με αρνί ,

Με λαμπάδα και κερί

Χαίρονται οι Χριστιανοί.

Το τραγούδι αυτό  μου το τραγούδησε η μάνα μου και μου το επιβεβαίωσε η θεία η Σοφία του Μπάνιου, η οποία ντυνόταν  στα χρόνια της Λαζαρίνα, το τραγουδούσε και το χόρευε με τις φίλες της.

Μπορεί η γενιά η δική μου μα και οι νεώτερες να μην προλάβαμε να δούμε και να ακούσουμε τις Λαζαρίνες να χορεύουν και να τραγουδούν,  ακούσαμε όμως πολλές φορές την έκφραση …΄΄άντε μαρί Λαζαρίνκα΄΄ !   ή ΄΄πού γυρνούσες μαρί λουγκούρα σαν λαζαρίνκα΄΄ !

Όποια λουγκούρευε και τριγυρνούσε από σπίτι σε σπίτι, την παρομοίαζαν περιπαιχτικά με τις Λαζαρίνες, που περνούσαν από όλα τα σπίτια και χόρευαν σε όλες τις αυλές.

Καλή  Μεγαλοβδομάδα  Χωριανοί

Καλή  Ανάσταση  σε  όλους σας  Μικροπολιώτες

Η Μικρόπολη έβαλε τα καλά της, μοσχοβολάει και σας περιμένει και φέτος.

Κούλα Καρνετσή