Τρίτη 4 Ιανουαρίου 2011

Καντήλκα από την Κούλα Καρνετσή

Πολλά τα έθιμα των Χριστουγέννων και της πρωτοχρονιάς σε όλη την Ελλάδα.
Πολλά τα έθιμα και στην Μικρόπολη που κάποια από αυτά συνεχίζουν και σήμερα και άλλα  τάχουμε ξεχάσει.  Κάποια από αυτά πολλοί από μας , κυρίως οι νεώτεροι, δεν τάχουμε γνωρίσει, δεν τάχουμε βιώσει.


Κάθε φυλή, κάθε ράτσα στο χωριό, είχε και τα δικά της έθιμα.
Οι ντόπιοι, αυτά που βρήκαν από τους παππούδες και τους προπάππους τους, ριζωμένα βαθειά, όπως το χώμα, οι πέτρες, οι ρίζες του πλάτανου και της φλαμουριάς, τα κράτησαν και τα συνέχισαν.
Οι πρόσφυγες, είτε Πόντιοι, είτε Θρακιώτες, είτε Ορτακινοί και Καραμανλήδες, Μικρασιάτες, Βλάχοι και Σαρακατσαναίοι, κουβάλησαν μαζί τους στις μνήμες, στις καρδιές και στις συνειδήσεις τους, πολύτιμη κληρονομιά τα πατροπαράδοτα έθιμα των προγόνων τους  και προσπάθησαν σ΄αυτόν τον καινούργιο τόπο που έμελε  να γίνει η πατρίδα τους να τα αναβιώσουν ,να τα φυτέψουν, για να βγάλουν ρίζες βαθιές και να ενωθούν με τις ρίζες και τα κλαδιά του πλάτανου και της φλαμουριάς, να περάσουν στους απογόνους και να μην χαθούν.


Κυρίαρχο έθιμο των ντόπιων, εκτός από τα κάλαντα και για τις τρείς γιορτάρες μέρες των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των Φώτων , ήταν η΄΄ Καντήλκα΄΄, (το κάπνισμα). Ιεροτελεστία, που διαδραματίζονταν το βράδυ της παραμονής και των τριών γιορτών.
Το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων, μαζεύονταν όλη η οικογένεια γύρω από τον σοφρά ή το τραπέζι. Στην μέση, το ψωμί το Άγιο, πούχε ετοιμάσει η γιαγιά ή η μητέρα.
 Ένα στρογγυλό ψωμί, με ένα σταυρό στην μέση και κεντίδια για στόλισμα που τάκαναν με τσιμπίδα ή με ένα πιρούνι. Γύρω γύρω, στην κορυφή του ψωμιού, σαν στεφάνι, μικρά στρογγυλά μπαλάκια από ζυμάρι,   ήταν τοποθετημένα περίτεχνα, τόσα, όσα και τα μέλη της οικογένειας,  μα και της Παναγιάς και του Χριστού που γεννιόταν την ημέρα εκείνη. Σε ένα από αυτά τα μικρά στρογγυλά μπαλάκια ψημένα μαζί με το ψωμί ,ήταν τοποθετημένο ένα νόμισμα . Δίπλα στο ψωμί, ένα πιάτο βαθύ, γεμάτο φασόλια ή σιτάρι και στην μέση μπηγμένο ένα κερί αναμμένο.  Παραδίπλα, ένα σκεύος βαθύ και ανοιχτό, γεμάτο κόκκινο κρασί. Το τραπέζι στρωμένο με φαγιά νηστίσιμα, φρούτα και καρύδια και ανάμεσα το θυμιατό, που έκαιγε και κάπνιζε και μοσχοβολούσε η κάμαρη ολάκερη απ΄το λιβάνι το καλό που το φύλαγαν οι νοικοκυρές για τις μέρες τούτες τις χρονιάρες.


Έπαιρνε ο αρχηγός της οικογένειας το θυμιατό, έλεγε την προσευχή και τις ευχές για καλά Χριστούγεννα και καλές γιορτές και θυμιάτιζε και ευλογούσε  το τραπέζι .Μετά έκανε τρείς  κύκλους πάνω από το κεφάλι του καθενός,  τους ευλογούσε και τους  κάπνιζε όλους, έναν έναν με την σειρά και έδινε στην μάνα να  βγάλει έξω από την πόρτα το θυμιατό. Εκεί το άφηναν να καίει και να καπνίζει μέχρι το πρωί,  να διώχνει τα δαιμόνια.
Σταύρωνε έπειτα με το μαχαίρι το ψωμί το Αγιασμένο και τόκοβε κομμάτια. Έπαιρνε τα μικρά στρογγυλά ψωμάκια, τα βουτούσε στο κρασί και μοίραζε ένα στον καθένα. Το πρώτο ήταν της εικόνας ή της Παναγιάς, το δεύτερο ήταν  του Χριστού και ακολουθούσαν τα μέλη της οικογένειας ξεκινώντας από τον μεγαλύτερο και τελειώνοντας στον μικρότερο. Όποιος τύχαινε το φράγκο, ήταν ο τυχερός. Αν έπεφτε στην Παναγία ή τον Χριστό, ήταν καλοτυχία για το σπιτικό.


Την παραμονή της Πρωτοχρονιάς το σκηνικό άλλαζε. Το τραπέζι δεν ήταν νηστίσιμο, γιορτινό ήταν,  με το ψωμί το Αγιασμένο και  την βασιλόπιτα χωρίς νόμισμα (γιατί το φράγκο ήταν πάλι στα ψωμάκια), με την κότα σφαγμένη και μαγειρεμένη την ημέρα εκείνη, με ντολμάδες, μπομπάρι γεμιστό και άλλα φαγητά. Γεμάτο έπρεπε να είναι το τραπέζι με όλους τους καρπούς της γης που καλλιεργούνταν και καρποφορούσαν στο χωριό, φασόλια, σιτάρι, καλαμπόκι, σύκα, μήλα, κάστανα, καρύδια και άλλα πολλά.
Απαραίτητος ο μπακλαβάς, που έθιμο ήταν και είναι ακόμη, να γίνεται την Πρωτοχρονιά. Σαράντα φύλλα άνοιγαν οι νοικοκυρές, λεπτά σαν τσιγαρόχαρτο για να τον παρασκευάσουν, με καρύδι μπόλικο και σιρόπι που μοσχοβολούσε κανέλα και γαρύφαλλο κομμένο με μαστοριά μπακλαβωτά.
Απόψε, δεν θυμιάτιζε ο πατέρας μόνο το τραπέζι και όσους ήταν γύρω από αυτό. Όλο το σπίτι κάπνιζε, μα και τον σταύλο με τα ζωντανά και τον αχυρώνα, τα αμπάρια, τις αποθήκες και τις αυλές.
Κανείς δεν έφευγε εκείνο το βράδυ από το σπίτι. Περίμεναν όλοι  την ΄΄καντήλκα΄΄.  Αφού τελείωνε το τελετουργικό και δίνονταν οι ευχές για τον καινούργιο χρόνο, τότε  έφευγαν οι άνδρες για τα καφενεία, όπου στήνονταν τα τραπέζια για χαρτιά μέχρι το ξημέρωμα. Πολλοί από αυτούς μπορεί να γύριζαν και το μεσημέρι της άλλης μέρας άλλοι χαρούμενοι και άλλοι κασούφηδες, ανάλογα με το αν είχαν χάσει, ή είχαν κερδίσει στα χαρτιά.


Την παραμονή των Φώτων η΄΄ καντήλκα΄΄ ήταν παρόμοια με των Χριστουγέννων. Το τραπέζι νηστήσιμο και το τελετουργικό παρόμοιο. Μόνο που αυτό το βράδυ, θυμιάτιζαν και έξω απ΄τον αυλόγυρο, γύρω από το σπίτι και οι νοικοκυρές έριχναν στάχτη γύρω από την μάντρα του σπιτιού για να φύγουν οι καλικάντζαροι, γιατί στην Μικρόπολη και μάλιστα στην γειτονιά μου, ερχόταν κάθε χρόνο οι καλικάντζαροι.


Πολύ τυχερή και πλούσια συναισθηματικά αισθάνομαι, γιατί είμαι από αυτούς που πρόλαβαν, έζησαν και βίωσαν την συγκίνηση και την κατάνυξη του εθίμου της καντήλκας. Ξέρω, ότι πολλοί Μικροπολιώτες διατηρούν και διαφυλάττουν  και σήμερα το έθιμο αυτό και το περνούν στα παιδιά, τα εγγόνια και τα δισέγγονά τους. Μακάρι να μιμηθούν το παράδειγμά τους και όσοι λόγω εκσυγχρονισμού το παράτησαν, γιατί τα έθιμα και οι παραδόσεις μας είναι η ταυτότητά μας και είναι αυτά που μας κάνουν να ξεχωρίζουμε σαν λαός και σαν έθνος . 


ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ ΜΙΚΡΟΠΟΛΙΩΤΕΣ
ΜΕ ΥΓΕΙΑ ΕΙΡΗΝΗ ΠΟΛΛΑ ΧΑΜΟΓΕΛΑ
ΚΑΙ ΖΕΣΤΑΜΕΝΕΣ ΤΙΣ ΚΑΡΔΙΕΣ ΜΑΣ


Κούλα  Καρνετσή

11 σχόλια:

  1. ΕΦΗ ΒΑΛΑΚΕΛΗ - ΜΕΤΟΙΚΙΔΟΥ6 Ιανουαρίου 2011 στις 1:38 μ.μ.

    ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΙ ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ - ΓΕΜΑΤΑ ΧΑΜΟΓΕΛΑ ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ ΧΩΡΙΑΝΟΥΣ !!!
    ΧΑΡΑ - ΣΥΓΚΙΝΗΣΗ - ΑΓΓΙΓΜΑ ΨΥΧΗΣ ΕΝΟΙΩΣΑ ΑΝΑΚΑΛΥΠΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΣΕΛΙΔΑ ΓΙΑ ΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΟΥ!!!
    ΑΝ ΚΑΙ ΧΡΟΝΙΑ ΜΑΚΡΙΑ ΤΟΥ ΟΙ ΣΚΕΨΕΙΣ ΤΟΣΟ ΤΩΝ ΓΟΝΕΩΝ ΟΣΟ ΚΑΙ ΟΙ ΔΙΚΕΣ ΜΑΣ - ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΤΟΥΣ - ΤΡΙΓΥΡΙΖΟΥΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΑΤΩ ΣΥΝΟΙΚΙΑ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΩ

    ΑΣΧΕΤΑ ΑΝ Ο ΧΡΟΝΟΣ ΞΕΘΟΡΙΑΣΕ ΣΤΗΝ ΜΝΗΜΗ ΜΑΣ ΠΡΟΣΩΠΑ ΚΑΙ ΔΡΟΜΑΚΙΑ ΕΜΕΙΣ ΕΧΟΥΜΕ ΠΑΝΤΑ ΟΝΕΙΡΟ ΜΑΣ ΝΑ ΠΕΡΑΣΟΥΜΕ ΕΣΤΩ ΚΑΙ ΓΙΑ ΚΑΠΟΙΑ ΣΤΙΓΜΗ -- ΣΑΝ ΞΕΝΟΙ ΠΛΕΟΝ -ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΙΚΡΟΠΟΛΗ
    ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΕΛΙΚΑ ΠΑΤΡΙΔΑ ΣΟΥ Ο ΤΟΠΟΣ ΠΟΥ ΖΕΙΣ - ΟΠΩΣ ΛΕΓΕΤΕ - Ο ΠΟΝΟΣ ΤΗΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ ΣΟΥ ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΤΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΟΠΟ ΠΟΥ ΓΕΝΝΗΘΗΚΕΣ

    ΝΑ ΕΙΣΤΕ ΟΛΟΙ ΣΑΣ ΠΑΝΤΑ ΚΑΛΑ
    ΜΕ ΜΕΓΑΛΗ ΑΓΑΠΗ
    ΕΦΗ ΒΑΛΑΚΕΛΗ - ΜΕΤΟΙΚΙΔΟΥ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ ΣΤΟΥΣ ΣΥΓΓΕΝΕΙΣ, ΦΙΛΟΥΣ ΚΑΙ ΣΕ ΟΛΟ ΤΟ ΧΩΡΙΟ

    ΣΩΤΗΡΗΣ ΧΑΝΤΖΗΣ
    ΚΑΙΤΗ ΧΑΝΤΖΗ
    ΡΟΔΟΥΛΑ ΧΑΝΤΖΗ
    ΝΕΦΕΛΗ ΖΟΥΓΑΝΕΛΗ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Καλωσήρθες στην παρέα Έφη.
    ΧΡΟΝΙΑ ΣΟΥ ΠΟΛΛΑ
    Το σχόλιό σου με συγκίνησε πολύ όπως είμαι σίγουρη ότι συγκίνησε όλους τους Μικροπολιώτες που το διάβασαν. Για μας, αυτό ήταν το άγγιγμα ψυχής.Εγώ συγκινήθηκα διπλά γιατί πέρασα πολλές όμορφες γιορτινές στιγμές στο σπίτι σας, μια και υποθέτω ότι είσαι η κόρη του Γιώργου του Μετοικίδη.
    Να μην χαθούμε...η σελίδα περιμένει την συμμετοχή σου και ελπίζω να βοηθήσει στην επανασύνδεσή σου με τον τόπο και τους ανθρώπους των παιδικών σου χρόνων,
    Νάσαι καλά Έφη.
    Φίλα μου το χέρι των γονιών σου.
    Κούλα Καρνετσή

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Γειά σου Ροδούλα.
    Χαίρομαι για την επικοινωνία και γιατί η παρέα μεγαλώνει.
    Υποθέτω ότι είσαι η εγγονή της γιαγιάς Ροδίτσας, με τα ροδαλά στρουμπουλά μάγουλα.
    Την θυμάμαι πολύ καλά να κάθεται στην εξώπορτα του σπιτιού της και να χαζεύει τον κόσμο που περνούσε.
    Εσύ Σωτήρη, πρέπει να είσαι ο αδερφός του Αντώνη. Με μπερδεύει μόνο το Χατζής και το Χαντζής.
    Γειά σου Καίτη, γειά σου Νεφέλη.
    Οι φίλοι, οι συγγενείς και όλο το χωριό σας χαιρετούν και σας εύχονται
    ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ
    Χαιρετώ και εγώ όλη την παρέα.
    Με τις καλύτερες ευχές μου για τον καινούργιο χρόνο
    Κούλα Καρνετσή.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Κούλα πολύ χαίρομαι που έγραψες για το έθιμο της καντήλκας, είναι από τις πιο ωραίες αναμνήσεις από τις γιορτές στο χωριό. Θυμάμαι τον παππού μου τον Νικόλα με το θυμιατήρι και τις βουκιές του ψωμιού στο κρασί που γέμιζαν με δέος τα παιδικά μου μάτια..Αργότερα, το ίδιο σκηνικό αλλά στη θέση του παππού κάποιος θείος, ο Αντώνης ή ο Αλέκος, ανάλογα σε ποιο σπίτι θα βρισκόμασταν..Κι εμείς έφηβοι πια, με το μυαλό στη διασκέδαση, να δυσανασχετούμε για την "ιεροτελεστεία", γιατί αν δεν γινόταν η καντήλκα, έξω δεν βγαίναμε..Μεγαλώνοντας,όμως, πολύ τις νοσταλγώ αυτές τις ιεροτελεστείες που έδιναν ξεχωριστό νόημα στις γιορτές..Και λυπάμαι που ο μπαμπάς μου δεν το κράτησε το έθιμο.. Ίσως του χρόνου που θα μαζευτούμε γύρω από το γιορτινό τραπέζι, θυμυθούμε να ανάψουμε και την κατνήλκα ...Καλή χρονιά σε όλους τους συγχωριανούς!
    Β.Δ.Β

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Από: dimitris papadopoulos
    Θέμα: Καντήλκα από την Κούλα Καρνετσή
    Προς: "Κούλα Καρνετζη"
    Ημερομηνία: Παρασκευή, 7 Ιανουάριος 2011, 10:13

    Καλή σου μέρα Κούλα,
    Σε συγχαίρω γι άλλη μια φορά για το σπουδαίο σου άρθρο "Καντήλκα".
    Αναρωτιέμαι πόσες οικογένειες ακόμη διατηρούν ζωντανά αυτό το σπουδαίο και
    σημαντικό έθιμο. Χαίρομαι συνάμα που κι εγώ διατηρώ αυτή την ιερή κατάνυξη στην
    οικογένειά μου.
    Να είσαι πάντα καλά και πάντα να υπενθυμίζεις σε όλους τα έθιμα του Χωριού μας,
    γιατί έτσι δεν πρόκειται ΠΟΤΕ να χαθούμε.
    Με εκτίμηση
    Δημ.Κων.Παπαδόπουλος

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. ΠΡΟΣ: K. ΚΑΡΝΕΤΣΗ ΠΑΡΑΚΑΛΩ ΝΑ ΔΟΘΕΙ ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΤΗ - ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ
    Κυρία Κ. Καρνετσή
    Συγχαρητήρια για την πολύ καλή ανάρτηση που μας στείλατε με το κείμενο και την φωτογραφία που αφορούσε το έθιμο της Καντήλκας στη Μικρόπολη. Παρακαλώ στείλτε μου τα προσωπικά σας emails και αναρτήστε τα σχόλια σας για την Μικρόπολη στο Blog

    Ευχαριστούμε και πάλι

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Χρόνια πολλά,καλή χρονιά σε όλους τούς Μικροπολίτες...
    Ήταν πολύ ωραία αυτά που έγραψες αλλά ξέχασες να γράψεις ότι την μέρα της πρωτοχρονιας μας δίναν η μαμαδες σας ένα πιάτο με μπακλαβα ή καταίφι σκεπασμένο με πετσετουλα για να πάμε στην νονα να κανουμε Χρόνια Πολλά...
    Σου εύχομαι υγεία στην οικογένεια σου..και Χρόνια πολλά και στην φανατική Μικροπολίτισσα και στην οικογένεια της! Μαρια Παπαθανασίου...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Γειά σου Μαρία
    Δεν ξέχασα τον μπακλαβά και το κανταΐφι , απλώς κατέγραψα μόνο το έθιμο της καντήλκας.
    Όσο για το γλυκό της νονάς, μπακλαβάς ήταν γιατί μόνο την πρωτοχρονιά έκαναν τον μπακλαβά. Το κανταΐφι ήταν το γλυκό των Χριστουγέννων.
    Ασφαλώς θα θυμάσαι και το ταψί που το έψηναν οι μαμάδες μας. Αυτό το μεγάλο βαθύ ταψί που είχαν ειδικά για τον μπακλαβά και που συνεχίζουν να το έχουν και να ψήνουν ακόμη και σήμερα.
    Νάσαι καλά
    Κούλα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Αγαπημένοι μου Μικροπολιώτες .
    Όπου κι αν βρίσκεστε χρόνια σας πολλά, καλή χρονιά, γεμάτη υγεία και πολλή χαρά.
    Κούλα, τι ωραία συναισθήματα μας δημιουργείς, κάθε φορά που ανασκαλεύεις τη μνήμη μας και φέρνοντας στην επιφάνεια ένα παιδικό μας βίωμα, το ακουμπάς στις καρδιές μας!
    Η καντήλκα, πραγματικά ήταν μια ιεροτελεστία. Μου προκαλούσε τόσο δέος όλη αυτή η διαδικασία! Ήταν σαν να υπήρχε στο χώρο μια αόρατη χρυσή κλωστή, η οποία έδενε όλη την οικογένεια και μυστικά συγχωρούσαν ο ένας τον άλλον. Απόπνεε σεβασμό των μικρών στους μεγαλύτερους και γενικά ήταν μια στιγμή, που η ατμόσφαιρα ήταν γεμάτη αγάπη.
    Ο παππούς μου στα παιδικά μου μάτια όταν μας θυμιάτιζε, φάνταζε σαν Άγιος.
    Νάσαι καλά Κουλίτσα μου. Σ’ ευχαριστώ για άλλη μια φορά.
    Μαρία και Έφη ,καλώς ήρθατε στην παρέα μας. Είμαι πολύ χαρούμενη που μοιραζόμαστε μνήμες της αγαπημένης μας Μικρόπολης.
    Έφη, (ελπίζω να είσαι αυτή που έχω στο μυαλό μου) πατρίδα είναι η ρίζα μας. Εκεί που αντικρίσαμε για πρώτη φορά τον ήλιο. Εκεί που παίξαμε σαν παιδιά και έχουμε τα πρώτα μας βιώματα. Τη Μικρόπολη, όπου κιαν ζούμε, μέχρι το τέλοςτης ζωής μας, θα την κουβαλάμε μέσα μας. Είναι μια σχέση που τίποτα δεν μπορεί να την αλλάξει.
    Μαρία, η καντήλκα στο δικό σας σπίτι, είμαι σίγουρη πως έπαιρνε πιο μυσταγωγικές διαστάσεις. Με τον μπαρμπα Ζαχαρία αρχηγό, όλα φάνταζαν μεγαλοποιημένα. Σ’αυτό το σπίτι πραγματικά, πλανιόταν ένα μυστήριο. Θα γράψουμε κάποια στιγμή καμιά ωραία ιστορία.
    Πολλά φιλιά και στις δύο.
    «Φανατική Μικρόπολης» Θ. Καρνετσή

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. PARAKALO OPOS O BLOGER PROSOTSANIS POU ANARTISE SXOLIO NA EPIKINONISI ME TIN ISTOSELIDA www.mikropoli.gr sto info@mikropoli.com EFXARISTO....

    ΑπάντησηΔιαγραφή